Cà phê Việt Nam, món quà mang bản sắc Việt

Cà phê không chỉ là thức uống mà còn là văn hóa, lối sống của người Việt. Những sáng tạo độc đáo như cà phê trứng, cà phê muối… đã chinh phục nhiều tín đồ ẩm thực thế giới. Bài viết sau đây sẽ là một cái nhìn chung về cà phê Việt Nam, từ sự xuất hiện của cà phê tại xứ sở hình chữ S đến sự hình thành nét văn hóa cà phê của người Việt và những tác dụng quan trọng mà cà phê mang lại trong cuộc sống.

1. Cây cà phê Việt Nam

1.1 Cây cà phê ở Việt Nam

• Cây cà phê đầu tiên được người Pháp mang đến Việt Nam vào năm 1857, từ các đồn điền nhất nhì Đông Dương này, cây cà phê đã có những trở mình mạnh mẽ, thoát khỏi các định chế bao cấp, trở thành một trong những cây trồng có giá trị xuất khẩu cao nhất (sau lúa gạo), và đưa nước ta lên vị trí thứ 2 của bản đồ cà phê thế giới.
• Sản xuất cà phê đều đặn gia tăng 20% ​​-30% mỗi năm trong những năm 1990, với những vườn cà phê nhỏ được trồng trên nửa triệu mảnh đất (từ hai đến ba mẫu). Điều này đã giúp xoay chuyển mạnh mẽ nền kinh tế.
• Trong công cuộc cải cách, ngành cà phê đã được quốc hữu hóa, phát triển mạnh tại các tỉnh Tây Nguyên, doanh nghiệp tư nhân được nhân rộng, dẫn đến một sự phát triển đột biến của ngành công nghiệp chế biến cà phê. Mối liên kết hợp tác giữa người trồng, sản xuất và nhà nước đã đem đến kết quả trong việc xây dựng thương hiệu cà phê thành phẩm và xuất khẩu sản phẩm bán lẻ. Mà điển hình có thể kể đến là cà phê Trung Nguyên vào năm 1996 và Highlands Coffee vào năm 1998.
• Trong những năm gần đây các ban ngành, nhà nước đã tìm cách nâng cao chất lượng cà phê xuất khẩu, bao gồm việc mở rộng các vùng sản xuất cà phê chè – Ngày nay chủ yếu được trồng ở các tỉnh phía Bắc như Quảng Trị (Quảng Trị) và Sơn La. Tuy nhiên, khu vực quan trọng nhất về cà phê nói chung vẫn là Tây Nguyên (Đăk Lăk, Kon Tum và Lâm Đồng. Tây Nguyên đã dẫn đầu sản xuất cà phê Robusta cả về diện tích và sản lượng. Nó nổi tiếng không chỉ ở Việt Nam, mà còn trên toàn thế giới với một số chỉ dẫn địa lý như ‘Buôn Ma Thuot’, Cầu Đạt – Đà Lạt,.. được biết đến với chất vị mạnh mẽ do đặc tính của đất.

1.2 Tỷ lệ người Việt Nam uống cà phê

• Tỷ lệ người Việt Nam dùng cà phê khá nhiều, đặc biệt là ở các thành phố lớn. Trong tổng loại thức uống được lựa chọn dùng trong 1 tuần ở Thành phố Hồ Chí Minh thì loại thức uống này chiếm tới 26%. Con số này có thể nói là khá cao so với hàng loạt loại thức uống mà thị trường hiện có.
• Theo số liệu thu thập được từ 1 cuộc khảo sát, tỷ lệ người Việt Nam dùng cà phê nóng và lạnh theo giới tính thì có đến 75% đàn ông thích uống nóng, 65% chọn cafe đá. Ở phụ nữ, thì tỷ lệ lần lượt là 25% và 35%. Từ đó, có thể thấy rằng đàn ông tiêu thụ nhiều hơn phụ nữ.

1.3 Nhu cầu uống cà phê của người Việt Nam

• Cafe có thể dùng ở nhiều thời gian trong ngày. Tùy vào sở thích mà mỗi người có thể dùng nó vào những thời điểm khác nhau. Theo khảo sát cho thấy có 90% uống cafe cùng bữa ăn sáng, 50% uống trước khi ăn sáng, 10% uống sau khi ăn sáng, 10% uống sau khi chơi thể thao, 10% uống trước khi ngủ, 90% uống ngay khi thức dậy. Với nhiều thời điểm để dùng cafe như thể nên đã góp phần làm cho tỷ lệ người Việt Nam dùng cà phê ngày càng cao.
• Nhiều người lựa chọn cafe để thư giãn sau những giờ làm việc đầy mệt mỏi. Thêm vào đó là lựa chọn ngồi nhăm nhi tách cafe và nói chuyện cùng gia đình hay bạn bè.
• Cafe có một vị đắng đặc trưng và cả mùi thơm đầy quyến rũ. Từ những điều trên đã khiến nó trở thành loại thức uống yêu thích của nhiều người. Có đến 40% người lựa chọn dùng thức uống này là vì sở thích. Điều này chứng tỏ là cafe đã trở thành một phần trong cuộc số của nhiều người.
• Nhiều người dùng cafe vào buổi sáng hoặc buổi tối để giúp tỉnh táo hơn. Để khỏi động ngày dày khi chưa tỉnh ngủ thì nhiều người đã dùng nó để tỉnh táo hơn. Khi thức khuya học bài hay chạy deadline thì loại thức uống này thường là sự lựa chọn của nhiều người để giúp qua cơn buồn ngủ.
• Khi làm việc hay học tập luôn đồi hỏi khả năng tập trung cao độ. Vì thế nhiều người đã tin rằng dùng cafe để giúp tăng khả năng tập trung của họ.

1.4 Việt Nam xuất khẩu cà phê thứ mấy thế giới?

• Trong những năm qua, dù kinh tế thế giới có nhiều thời điểm gặp khó khăn dẫn đến sức mua sụt giảm, xuất khẩu cà phê của Việt Nam vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng rất đáng khích lệ, đạt 8,2%/năm với kim ngạch bình quân 3,13 tỷ USD/năm giai đoạn 2011 – 2018, chiếm 15% tổng xuất khẩu nông sản của cả nước.
• Các sản phẩm cà phê của ta đã xuất khẩu đến hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ, chiếm 14,2% thị phần xuất khẩu cà phê nhân toàn cầu (đứng thứ 2, sau Brazil); đặc biệt, cà phê rang xay và hòa tan xuất khẩu đã chiếm 9,1% thị phần (đứng thứ 5, sau Brazil, Indonesia, Malaysia và Ấn Độ), tạo ra nhiều cơ hội cũng như triển vọng cho ngành cà phê khi Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường quốc tế thông qua các Hiệp định thương mại tự do đã ký kết.
• EU là thị trường tiêu thụ nhiều nhất cà phê của Việt Nam, chiếm 40% trong tổng lượng và 38% về tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước; tiếp theo là Đông Nam Á, chiếm 13% tổng lượng và tổng kim ngạch…
• Các nước xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới như Brazil, Indonesia, Colombia… đều chủ yếu xuất khẩu cà phê dưới dạng hạt (green bean), tức là chỉ dừng ở hoạt động sơ chế sau thu hoạch. Một số nước có hoạt động rang và xay nhưng chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng xuất khẩu cà phê.
• Riêng với Việt Nam, kể từ giữa những năm 90 của thế kỷ trước, hoạt động sơ chế sau thu hoạch đã được hết sức quan tâm. Nhờ vậy, từ chỗ có giá bán tại cảng Việt Nam thấp hơn tới 400 – 500 USD so với giá tham chiếu tại Sở Giao dịch Hàng hóa Luân Đôn, Việt Nam đã dần thu hẹp được khoảng cách này và cho tới nay, giá bán cà phê Robusta của Việt Nam đã phù hợp với giá thị trường thế giới.

2 . Các loại cà phê nổi tiếng ở Việt Nam

• Tên các loại cà phê nổi tiếng ở Việt Nam không phải ai cũng biết dù cà phê là thức uống khá phổ biến được nhiều người ưa chuộng. Việt Nam là nước xuất khẩu cà phê lớn thứ 2 trên thế giới với đa dạng các loại cà phê. Có 5 loại cà phê phổ biến được ưa chuộng hiện nay là : Robusta, Arabica, Cherri, Moka, Culi.

2.1 Cà phê ROBUSTA Việt Nam

• Cà phê Robusta còn được biết đến với tên gọi cà phê vối. Đây là loại cà phê rất thích hợp với khí hậu, thổ nhưỡng tại vùng Tây Nguyên Việt Nam, hằng năm đạt 90 – 95% tổng sản lượng cà phê. Loại cà phê này có mùi thơm nồng, không chua, độ cafein cao, thích hợp với khẩu vị người Việt.
• Hạt của cà phê Robusta nhỏ hơn Arabica. Phải được sấy trực tiếp chứ không phải lên men, vị đắng chiếm chủ yếu. Nó được trồng ở độ cao dưới 600m, khí hậu nhiệt đới và có mặt ở nhiều nước. Việt Nam có tổng lượng chiếm 1/3 lượng cà phê tiêu thụ trên toàn thế giới.

2.2 ARABICA

• Đay là một trong các loại cà phê có hạt hơi dài, được trồng ở độ cao trên 600m. Qủa Arabica được thu hoạch, rồi lên men, rửa sạch và được sấy. Hương vị của Arabica hơi chua, người ta thường ví vị chưa đó giống như khi mình ăn chanh, sẽ rất chua, nhưng lập tực thấy được vị đắng của vỏ.

2.3 CHERRY

• Cà phê cherry hay cà phê mít gồm 2 giống chính là Liberica và Exelsa. Loại này không được phổ biến lắm, nhưng có khả năng chống chịu sâu bệnh rất tốt và năng suất cao. Nó được trồng ở những vùng đất khô đầy gió và nắng của vùng Cao Nguyên. Hạt cà phê vàng, sáng bóng rất đẹp. Cherry rất phù hợp với sở thích của phái nữ với sự hòa quyện giữa mùi và vị tạo ra một cảm giác dân dã, cao sang quý phái.

2.4 CÀ PHÊ CULI

• Cà phê culi một trái chỉ có duy nhất một hạt. Có vị đắng gắt, hương thơm say đắm, hàm lượng cafein cao, nước màu đen sánh.

2.5 CÀ PHÊ MOKA Việt Nam

• Cà phê moka là một trong những các dòng cà phê nổi tiếng thuộc chi Arabica. Ở Việt Nam, moke là cà phê hiếm, luôn có giá cao hơn các loại khác. Hạt moka lớn và đẹp hơn nhiều so với giống khác. Hương thơm của nó rất đặc biệt, rất sang trọng, ngây ngất, vị hơi chua một cách thanh thoát, dành cho người sành điệu.